Hans van de Bovenkamp – vlnr Spire 2008, Menhir Tower 2010, Ode to Mingus 2006

Wij kennen waarschijnlijk allemaal de televisieserie: ‘Wie van de drie’. Ja, dit gaat ook over ‘wie is wie’ en in dit geval zijn het bomen. Ik zag deze drie sculpturen en moest aan het verhaal van de drie bomen denken, die elk op een andere manier met hun verlies omgaan. Hoe ga jij met je verlies om?

Er waren eens drie bomen, die alle drie in een hevige storm een grote tak waren kwijtgeraakt. De drie bomen gingen elk op een andere manier met hun verlies om. Jaren later zocht ik de bomen weer op. Gisteren heb ik ze teruggevonden en met hen gesproken.

De eerste boom rouwde nog steeds om zijn verlies en zei iedere keer als de zon hem uitnodigde om te groeien: ‘Nee, dat kan ik niet want ik mis een belangrijke tak.’ Ik zag dat hij klein was gebleven en in de schaduw stond van de andere bomen. De zon drong niet meer tot hem door. Het litteken was duidelijk zichtbaar en zag er rauw uit. Het was het hoogste punt van de boom. Hij was niet meer verder gegroeid.

De tweede boom was zo geschrokken van de pijn dat hij al snel besloot het verdriet te vergeten. Hij was moeilijk te vinden, want hij lag op de grond. Een voorjaarsstorm had hem omgewaaid. Zijn wortels waren niet sterk genoeg, hij had daarmee zijn greep op de aarde verloren. De plek waar de afgerukte tak had gezeten, was moeilijk te vinden. Die zat verstopt achter de omgevallen boom die tussen de bladeren lag weg te rotten.

De derde boom was ook erg geschrokken van de pijn en de leegte in zijn bast en hij rouwde om zijn verlies. De eerste keer dat de zon hem uitnodigde om te groeien, had hij gezegd: ‘Nu nog niet.’ Toen de zon meerdere keren terugkwam met de uitnodiging, had hij uiteindelijk gezegd: ‘Ja zon, verwarm mij zodat ik mijn wond kan verwarmen. Dan weet ik dat de tak er nog steeds bij hoort. En na verloop van tijd, toen de zon weer terugkwam, sprak de boom: ‘Ja zon, verwarm mijn litteken en laat mij ook groeien. Ik weet dat er nog zoveel te groeien is.’ De derde boom was ook moeilijk te vinden, want ik had niet verwacht dat hij zo vitaal zou zijn. Gelukkig heb ik hem herkend aan het litteken dat vol trots in het zonlicht stond.

Dit verhaal vertelt ons iets over hoe iemand kan omgaan met rouw en verlies. Herken je iets van jezelf in een van de drie bomen? Wil je erover praten of heb je hulp nodig, neem dan gerust contact op.

Erwin Wurm – Big Psycho X 2010

Deze serie gaat over de sculpturen van de ArtZuid route in Amsterdam te verbinden met rouw. Verlies is onlosmakelijk verbonden met het leven. Liever staan we hier niet bij stil. Rouw is de keerzijde van de liefde en iets wat je lief is verliezen doet pijn of het nu gaat om overlijden, werk, scheiding, gezondheid of toekomstverwachtingen.

Officieel luidt het spreekwoord: ‘onder veel zorgen gebukt gaan’, maar wie kent niet de woorden: ‘Gebukt gaan onder….’ en dit kan onder anderen zijn het verlies, verdriet, schuldgevoel, schaamte, spijt of schuld. Deze sculptuur doet mij denken aan gebukt gaan onder schuldgevoel, schaamte en spijt. Wat voelt dit zwaar op je schouders. Wat ik maar al te goed herken, en jij: “herken jij het ook?”

“Had ik maar…..”, is een vraag die bij velen door het hoofd gaat en zo ook bij mij na het overlijden van mijn partner. Zeker in het begin denk je vaker, had ik maar dit of dat gedaan, dan was het anders gelopen of misschien niet gebeurd. In mijn geval belde ik Paul en ging de telefoon al over, en ik legde de hoorn terug, omdat een collega naar mijn bureau kwam om iets te vragen. Ik dacht, ik bel later wel terug. Helaas was er geen later meer. Achteraf begreep ik dat het rond die tijd gebeurd is, dus ik was waarschijnlijk net op tijd of net te laat. Ik zal het nooit weten.

Je kunt je schuldig voelen over dingen die je gedaan of juist nagelaten hebt. Je denkt dat je iets had kunnen doen, waardoor het niet gebeurd zou zijn. Weet wel dat je schuldig voelen niet wil zeggen dat je ook schuldig bent.

Na verloop van tijd, kan het gebeuren dat je schuldgevoelens krijgt omdat je geniet van iets, bijvoorbeeld als een nieuwe geliefde in je leven komt of als je je weer even gelukkig voelt.
Ontken deze schuldgevoelens niet en als je erover wilt praten, neem gerust contact op. Uiteraard mag je ook een berichtje onder deze post achterlaten of als het veiliger voelt stuur gerust een persoonlijk bericht.

Klaas Gubbels, Zijwaarts 2021

Deze serie gaat over de sculpturen van de ArtZuid route in Amsterdam te verbinden met rouw. Verlies is onlosmakelijk verbonden met het leven. Liever staan we hier niet bij stil. Rouw is de keerzijde van de liefde en iets wat je lief is verliezen doet pijn of het nu gaat om overlijden, werk, scheiding, gezondheid of toekomstverwachtingen.

Ik zag deze derde sculptuur en moest meteen aan een potje tranenthee denken.
Iedereen die mij een beetje kent, weet dat ik dol ben op thee. Ik heb al heel wat kannen leeggedronken met clienten. Na het overlijden van Paul, mijn partner en later de opleiding bij Land van Rouw, heb ik heel wat af gehuild. Tijdens de opleiding werd ik regelmatig geraakt door verschillende onderwerpen, zoals o.a. hechting, loyaliteit, scheiding, veiligheid, meestal omdat ze diep van binnen iets teweeg brachten. Ik heb mijn kwetsbaarheid laten zien en aan mijn thema’s van rouw en verlies gewerkt. Toen ik tijdens de opleiding het boekje van ‘Bij uil thuis’ van Arnold Lobel tegenkwam, sprak dit tot mijn verbeelding. Wat mooi hoe de uil de ketel op zijn schoot vult met tranen om er een beetje zoutige thee van te zetten en al zijn tranen staan voor onderdelen van zijn verdriet. Het verhaal is voor kinderen geschreven en uitstekend geschikt om samen met je kinderen te onderzoeken wat verdriet voor hen is en of je het kan proeven, delen, visualiseren, tekenen……

Hieronder het bijbehorende fragment:

Uil pakte de ketel uit de kast. ‘Vanavond ga ik tranenthee zetten,’ zei hij. Hij zette de ketel op zijn schoot. ‘Zo’, zei Uil, ‘ik ga beginnen.’ Uil bleef heel stil zitten. Hij begon aan heel verdrietige dingen te denken. ‘Stoelen met kapotte poten’, zei Uil. Zijn ogen werden al een beetje nat. ‘Liedjes die niemand kan zingen’, zei Uil, ‘omdat niemand de woorden meer weet.’ Uil huilde nu. Een dikke traan rolde naar beneden in de ketel. ‘Lepels die achter het fornuis zijn gevallen en die je nooit meer terugvindt’, zei Uil. Er drupten al heel wat tranen in de ketel. ‘Boeken die je niet meer kan lezen’, zei Uil, ‘omdat er bladzijden uitgescheurd zijn.’ ‘Klokken die stilstaan,’ zei Uil, ‘omdat niemand ze meer opwindt.’ Uil huilde nu heel erg. Veel dikke tranen vielen in de ketel. ‘Een prachtige zonsopgang. Die niemand ziet, omdat iedereen slaapt’, snikte Uil. ‘Heerlijke aardappel-puree op een bord, die niemand wilde opeten,’ jammerde hij. ‘En potloodjes die te klein zijn geworden om vast te houden.’ Uil dacht aan nog veel meer nare dingen. En hij huilde en huilde maar. Al gauw was de ketel vol tranenwater. ‘Ziezo’, zei Uil. ‘Dat is dat.’ Uil hield op met huilen. Hij zette de ketel op de kachel. Het tranenwater kookte al gauw. Uil schonk zijn kopje vol. Hij was heel tevreden. ‘Het smaakt wel een beetje zoutig,’ zei hij. ‘Maar tranenthee is toch altijd weer heerlijk’.

Lust jij tranenthee?

Als jij tranenthee wilt zetten en je hier hulp bij nodig hebt, neem dan gerust contact op voor een afspraak.

De andere blogs over ArtZuid vind je ook op mijn website onder de blog.

Ronald A. Westerhuis – Shine 2021

Deze serie gaat over de sculpturen van de ArtZuid route in Amsterdam te verbinden met rouw. Verlies is onlosmakelijk verbonden met het leven. Liever staan we hier niet bij stil. Rouw is de keerzijde van de liefde en iets wat je lief is verliezen doet pijn of het nu gaat om overlijden, werk, scheiding, gezondheid of toekomstverwachtingen.

Deze tweede sculptuur verbeeld voor mij de wereld die onderste boven is. In rouw kan je dit heel sterk ervaren, want door een ingrijpend verlies is je leven voorgoed veranderd. De wereld staat voor jou op zijn kop.
De Amerikaanse rouwdeskundige William Worden onderscheidt vier rouwtaken, waar de meeste rouwende wel herkenning in vinden. En toch blijft rouwen voor iedereen anders en iedereen doet het op zijn eigen manier. Deze vier rouwtaken zijn onderdeel van een rouwproces en hebben geen vaste volgorde, soms kunnen verschillende rouwtaken zelfs op een dag voorkomen.

1. De realiteit van het verlies onder ogen zien.
Het verlies is zo onwerkelijk, dat onze geest het in eerste instantie verdringt. Dit is een natuurlijke bescherming, omdat de werkelijkheid te erg is om te bevatten. Verstandelijk weten we het wel, maar het emotionele besef komt later. Een vriendin vertelde mij dat toen haar vader overleden was ze boos was op de wereld en de bomen, want die kregen nieuwe blaadjes. De wereld om haar heen ging door en haar wereld stond stil en onderste boven.
2. Omgaan met de pijn en het verdriet die het verlies veroorzaakt.
Het kunnen toelaten van verschillende gevoelens staat centraal. Dit kan onder andere boosheid, angst, verwarring, verdriet, spijt en ook schuldgevoelens zijn. Ook lichamelijke pijn kan een uiting van deze gevoelens zijn. Deze gevoelens kunnen heel verwarrend, vermoeiend en ook pijnlijk zijn.
3. Het aanpassen aan het leven zonder je dierbare en verder leven met het gemis.
In het begin herinnerd alles je aan je dierbare. Bij elke muziek die ik hoorde sloeg de tekst wel op Paul, mijn partner die overleden was en voelde ik het gemis. Structuren verdwijnen of veranderen want je omgeving reageert anders op een stel dan op een alleenstaande. Je neemt taken en werkzaamheden van de ander over of besteed ze uit. Je mist de atmosfeer die jullie samen hadden en ook het toekomst perspectief is niet meer wat het was. Dit vraagt aanpassingen en soms ook nieuwe vaardigheden.
4. Verlies integreren in je leven.
Je dierbare zal altijd een deel van jouw leven zijn, je verweeft het als het ware met je leven. Alleen fysiek is je dierbare niet meer aanwezig. De band met je dierbare wordt opnieuw vormgeven, het wordt ook wel een symbolische band genoemd. Draag jij bijvoorbeeld iets symbolisch bij je, wat je aan je dierbare herinnert? Het verdriet wordt minder en beheerst niet meer je hele leven. Natuurlijk heb je nog moeilijke dagen en je kunt je ook weer regelmatig op de toekomst richten, je open stellen voor je omgeving en nieuwe ontwikkelingen.

Je vraagt je nu waarschijnlijk af of het verlies ooit overgaat? Dit is voor iedereen anders. De een pakt het leven snel weer op en merkt na een aantal jaren dat de rouw er toch nog is en aangegaan dient te worden. Een ander rouwt de eerste jaren en kan langzaam het leven weer oppakken en er ook weer van genieten. Er bestaan geen regels voor en doe wat voor jou goed voelt. Mocht je hier ondersteuning bij willen hebben, neem dan gerust contact op.